به نام خداوند دانایی
در بازار کسب و کار افراد به سوگیریهای متعددی دچار هستند که این موضوع موجب ظهور رفتارهای غیرمنطقی میشود. به همین دلیل افراد غالبا در معرض سطح قابل توجهی از ریسک هستند، و برای رهایی از آن، مانند دیگران رفتار میکنند.یکی از عوامل موثر در این زمینه عامل ترس در بازار از زیان هست. تاثیر زیانگریزی بر رفتار دستهجمعی سرمایهگذاران چگونه است؟
زیانگریزی (Loss Aversion) یکی از مفاهیم کلیدی در روانشناسی اقتصاد و تئوری پیشبینی رفتاری است که به ویژه در حوزه سرمایهگذاری و بازارهای مالی نقش مهمی ایفا میکند. این مفهوم نشان میدهد که انسانها تمایل دارند وزن بیشتری به جلوگیری از ضرر نسبت به کسب سود بدهند. به عبارت دیگر، احساس درد ناشی از از دست دادن یک مقدار معین از ثروت، بیشتر از لذت ناشی از کسب همان مقدار سود است. این موضوع میتواند تأثیرات عمیقی بر رفتار دستهجمعی سرمایهگذاران داشته باشد.
۱. واکنشهای احساسی و تصمیمگیریهای غیرمنطقی
زیانگریزی باعث میشود که سرمایهگذاران در شرایط عدم اطمینان یا نوسانات بازار، تصمیمهایی بگیرند که لزوماً منطقی یا بهینه نیستند. به عنوان مثال، در مواقعی که قیمتها در حال کاهش هستند، سرمایهگذاران ممکن است به سرعت داراییهای خود را بفروشند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کنند، حتی اگر این تصمیم بلندمدت به نفع آنها نباشد. این رفتار میتواند به “رفتار دستهجمعی” یا “تقلیدی” منجر شود، جایی که سرمایهگذاران دیگر نیز بدون تحلیل دقیق، همین عملکرد را تکرار کنند.
۲. تقویت رفتار تقلیدی
زیانگریزی میتواند به تقویت رفتار دستهجمعی کمک کند. وقتی یک گروه از سرمایهگذاران شروع به فروش داراییها میکنند (به دلیل ترس از زیان)، سایر سرمایهگذاران نیز ممکن است بدون در نظر گرفتن شرایط بنیادی بازار، به دنبال آنها حرکت کنند. این امر میتواند منجر به تشکیل “حبابهای مالی” یا “سقوطهای ناگهانی بازار” شود. در این شرایط، واکنشهای احساسی و نه منطقی، روند بازار را تعیین میکنند.
۳. تأثیر بر قیمتگذاری داراییها
زیانگریزی میتواند باعث شود که قیمتهای داراییها به طور موقت از ارزش واقعی خود فاصله بگیرند. به عنوان مثال، در دورههای نزولی بازار، ترس از زیان میتواند باعث شود که سرمایهگذاران به طور جمعی داراییها را با قیمتهای پایینتر از ارزش ذاتی آنها بفروشند. این امر میتواند فرصتهای سرمایهگذاری برای سرمایهگذاران بلندمدت ایجاد کند، اما در کوتاهمدت، بازار را تحت تأثیر قرار میدهد.
۴. افزایش نوسانات بازار
زیانگریزی میتواند نوسانات بازار را تشدید کند. وقتی سرمایهگذاران به طور همزمان واکنش نشان میدهند، بازار ممکن است شاهد حرکات شدید و ناگهانی قیمتها باشد. این نوسانات میتواند به ایجاد یک چرخه خودتقویتی منجر شود، جایی که ترس از زیان باعث میشود که سرمایهگذاران بیشتر داراییها را بفروشند، که این امر خود باعث کاهش بیشتر قیمتها و تشدید ترس میشود.
۵. محدودیت در بهرهگیری از فرصتها
زیانگریزی میتواند سرمایهگذاران را از بهرهگیری از فرصتهای سرمایهگذاری مناسب بازدارد. به عنوان مثال، در شرایطی که بازار در حال اصلاح است، سرمایهگذاران ممکن است به دلیل ترس از زیان، از خرید داراییها خودداری کنند، در حالی که این شرایط میتواند فرصتی برای خرید با قیمتهای پایینتر باشد.
سخن پایا نی
زیانگریزی به دلیل تأثیر مستقیم بر تصمیمگیریهای سرمایهگذاران، نقش مهمی در شکلگیری رفتار دستهجمعی در بازارهای مختلف ایفا میکند. این رفتار میتواند منجر به تصمیمگیریهای غیرمنطقی، تشدید نوسانات بازار، و حتی تشکیل حبابهای مالی شود. برای کاهش تأثیرات منفی زیانگریزی، سرمایهگذاران باید به دنبال استراتژیهایی باشند که بر پایه تحلیل منطقی و بلندمدت قرار داشته باشند، و از واکنشهای احساسی در برابر نوسانات کوتاهمدت بازار خودداری کنند.
پیشنهاد:سرمایهگذاران میتوانند با آموزش و آگاهی از مفاهیم روانشناسی اقتصادی، از جمله زیانگریزی، بهترین تصمیمها را در شرایط مختلف بازار بگیرند. همچنین، استفاده از استراتژیهای سرمایهگذاری متنوعسازی شده و برنامهریزی بلندمدت میتواند به کاهش تأثیرات منفی زیانگریزی کمک کند.
جواب سئوالی که مطرح شد: زیانگریزی باعث تقویت رفتار دستهجمعی سرمایهگذاران، افزایش نوسانات بازار، و تصمیمگیریهای غیرمنطقی میشود که میتواند به تشکیل حبابهای مالی یا سقوط ناگهانی بازار منجر شود.
در شرایط پرتنش اقتصادی بازار ایران که نوسانات زیاد، تورم بالا و عدم قطعیتهای متعدد وجود دارد، راهکارهای عملی برای مقابله با تأثیرات زیانگریزی و بهبود تصمیمگیریها باید ساده، کاربردی و قابل استفاده برای همه افراد باشد. در ادامه چند پیشنهاد مفید ارائه میشود:
چند پیشنهاد:
۱ به جای فروش سریع داراییها در مواقع نوسان بازار، یک “بازه زمانی” مشخص برای خود تعیین کنید. به عنوان مثال، اگر قیمت سهام یا ارز شما کاهش یافت، قبل از هر تصمیمی حداقل یک هفته صبر کنید و وضعیت را با آرامش بررسی کنید. این کار به شما کمک میکند که تحت تأثیر واکنشهای احساسی قرار نگیرید.
۲ هر ماه مقداری از درآمد خود را به صورت ثابت و بدون توجه به شرایط بازار، به داراییهایی با ریسک کم مثل طلا، حسابهای بانکی با نرخ بهره بالا یا حتی اوراق مشارکت اختصاص دهید. این کار باعث میشود که در مواقع بحران، احساس امنیت مالی داشته باشید و تحت فشار زیانگریزی قرار نگیرید.
۳ سعی کنید همیشه یک “ذخیره اضطراری” داشته باشید که حداقل معادل ۳ تا ۶ ماه هزینههای زندگی شما باشد. این ذخیره میتواند شامل وجه نقد، طلا یا داراییهایی با نقدشوندگی بالا باشد. وقتی احساس امنیت مالی دارید، کمتر تحت تأثیر ترس از زیان قرار میگیرید و تصمیمهای بهتری میگیرید.
۴ به جای تمرکز بر کوتاهمدت و نوسانات روزانه بازار، به دنبال فرصتهای بلندمدت باشید. به عنوان مثال، اگر به دلیل نوسانات بازار، قیمت طلا یا ارز کاهش یافت، میتوانید در نظر بگیرید که این کاهش موقتی است و در بلندمدت ممکن است ارزش آن افزایش یابد. این رویکرد به شما کمک میکند که از تصمیمهای عجولانه دوری کنید.
۵ به جای تقلید از دیگران در بازار، از منابع معتبر و ساده اطلاعات جمعآوری کنید. به عنوان مثال، اخبار اقتصادی را از وبسایتهای معتبر یا شبکههای خبری معتبر دنبال کنید و سعی کنید تصمیمهای خود را بر اساس اطلاعات دقیق بگیرید. این کار به شما کمک میکند که تحت تأثیر رفتار دستهجمعی قرار نگیرید.
۶ اگر در بازار سرمایه فعال هستید، سبد سرمایهگذاری خود را متنوع کنید. به جای سرمایهگذاری تمام پول خود در یک دارایی، آن را بین چند دارایی مختلف مثل سهام، طلا، ارز و املاک تقسیم کنید. این کار باعث میشود که در مواقع بحران، ضرر شما کمتر شود و احساس امنیت بیشتری داشته باشید.
۷به جای فکر کردن به “سود” یا “ضرر” لحظهای، به کل سبد داراییهای خود نگاه کنید. ممکن است در یک بخش ضرر کرده باشید، اما در بخش دیگر سود کسب کرده باشید. این دیدگاه کلی به شما کمک میکند که تصمیمهای متوازنتری بگیرید.
۸ با دوستان یا افراد خانواده که در مسائل مالی تجربه دارند، مشورت کنید. گاهی صحبت کردن با دیگران میتواند به شما کمک کند که از زاویههای مختلف به موضوع نگاه کنید و تصمیمهای بهتری بگیرید. البته مطمئن شوید که این افراد دارای تجربه و دانش کافی در زمینه مالی هستند.
۹ سعی کنید از فناوریهای موجود استفاده کنید. امروزه اپلیکیشنهای مالی زیادی وجود دارند که میتوانند به شما کمک کنند تا وضعیت مالی خود را بهتر مدیریت کنید. این اپلیکیشنها میتوانند شما را از نوسانات بازار مطلع کنند و به شما کمک کنند که تصمیمهای بهتری بگیرید.
۱۰ در مواقعی که احساس میکنید تحت فشار روانی و احساسی قرار گرفتهاید، به خودتان زمان بدهید. مثلاً یک روزی را به عنوان “روز فکر کردن” در نظر بگیرید و تصمیمگیری را به روز بعد موکول کنید. این کار به شما کمک میکند که با آرامش بیشتری تصمیم بگیرید.
این پیشنهادات ساده و کاربردی هستند و میتوانند به افراد کمک کنند که در شرایط پرتنش اقتصادی ایران، تصمیمهای بهتری بگیرند و از تأثیرات منفی زیانگریزی جلوگیری کنند. مهم این است که همیشه با آرامش و با دانش کافی به موضوعات مالی نگاه کنید و تحت تأثیر واکنشهای احساسی قرار نگیرید.
#عباس_رحمتی
#ارتباطات_موثر
#کارآفرینی
#Abbas_Rahmati
