سلام و شفقت بر مهر نگاهتان
کس را به خود از رخ گشوده
گستاخ مکن نیازموده
این بیت از نظامی گنجوی در منظومه لیلی و مجنون (بخش ۴۶ – ختم کتاب به نام شروانشاه) آمده است و حاوی پندی اخلاقی و اجتماعی است. در ادامه، سخنی از این بیت ارائه کنیم:
کس را به خود از رخ گشوده: به کسی که به تو روی آورده و به تو نزدیک شده است.
گستاخ مکن نیازموده: او را گستاخ و بی ادب نکن (با رفتار نامناسب باعث نشو که جسور شود).
۱. مفهوم ادبی و اخلاقی:
این بیت توصیه ای است درباره رفتار با دیگران، به ویژه کسانی که به انسان نزدیک میشوند. نظامی تأکید میکند که نباید با بی اعتنایی یا رفتار تحقیرآمیز، باعث شد دیگران گستاخ شوند یا رابطه شان خدشه دار شود. این مفهوم در ادبیات فارسی اغلب به عنوان “مرزهای احترام” در روابط انسانی تفسیر میشود .
۲. زمینه تاریخی و اجتماعی:
در جامعه سنتی، حفظ حریم و احترام متقابل اهمیت زیادی داشت. نظامی در این بیت، به شروانشاه (حاکم زمان خود) توصیه میکند که با مردم به گونه ای رفتار نکند که باعث جسارت آنها شود. این موضوع در متون دیگر ادبیات فارسی نیز دیده میشود، مانند توصیه های خاقانی به حاکمان .
۳. کاربرد امروزی:
این بیت در روانشناسی ارتباطات نیز کاربرد دارد و به اهمیت “مرزهای سالم” در روابط اشاره میکند. اگر کسی به دیگری اعتماد کند، نباید با سوءاستفاده از این اعتماد، رابطه را خراب کرد .
این بیت نظامی، پندی حکیمانه درباره مدیریت روابط انسانی است و بر حفظ تعادل بین صمیمیت و احترام تأکید دارد. این مفهوم امروزه نیز در روابط شخصی و اجتماعی کاربرد فراوانی دارد.
شناخت حریم شخصی در هر رابطه ای مهم است.
#عباس_رحمتی
#ارتباطات_موثر
#کارآفرینی
#Abbas_Rahmati
